روزنامه دنیای اقتصاد – ترجمه مریم رضایی: در روز ۲۱ فوریه ۲۰۰۱ مقاله دیوید استریتفلد در روزنامه واشنگتن پست اینگونه شروع شده بود: «ابرهایی که شرکت آمازون را احاطه کردهاند در حال متراکم شدن هستند.»
یکسال قبل از آن، سهامداران ناگهان دریافته بودند که اینترنت از چرخههای فراز و فرود تلاشهای اقتصادی در امان نیست و به نظر میرسید کتابفروشی مجازی آمازون همان مسیری را برود که Pets.com رفته بود (شرکت اینترنتی فروش حیوانات خانگی که در اوت ۱۹۹۸ آغاز بهکار کرد و در نوامبر ۲۰۰۰ تعطیل شد).
استریتفلد در این مقاله اشاره کرده بود که انتظار میرود آمازون تا پایان سال با کمبود بودجه مواجه شود. آمازون نه تنها با کمبود بودجه مواجه نشد و به رقیب بزرگتری مثل والمارت رسید، بلکه سال ۲۰۰۳ را با سودآوری به پایان رساند. این پیشرفت باعث شد روزنامه والاستریت ژورنال در آن سال آمازون را «قویترین بازمانده اینترنت» بداند.
امروز مساله بقای آمازون نیست، بلکه این سوال مطرح اسـت که آیا ما میتوانیم بدون آمازون دوام بیاوریم یا نه. آمازون گنجینهای اسـت که آمریکاییها بیش از بسیاری از آژانسهای فدرال به آن نیاز دارند. درست همانطور که میتوانید بهروزرسانیهای مختلف را به جای گوگل در مرورگر بینگ (Bing) جستوجو کنید یا مسائل زندگی احساسی خود را به جای فیسبوک در الو (Ello) پست کنید، میتوانید مواد غذایی را به جای آمازون از خردهفروشی آنلاین اوراستاک (Overstock) بخرید.
حدود ۱۲ سال پس از مقاله بدبینانه واشنگتن پست در مورد آمازون، جف بزوس، بنیانگذار آمازون این روزنامه را به قیمت ۲۵۰ میلیون دلار از خانواده گراهام خریداری کرد. برخی افراد، از جمله بسیاری از کارکنان واشنگتن پست معتقدند این اقدام نشانه علاقه او به این موسسه و نیز علاقه او به رسانههای آزاد بوده اسـت.
اما منتقدان فکر میکنند بزوس میخواهد از این روزنامه به عنوان یک پایگاه روابط عمومی استفاده کند. به عنوان مثال، دونالد ترامپ، نامزد جمهوریخواهان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به شدت اعتقاد دارد که بزوس واشنگتن پست را برای برنامههای فرار از مالیات خود به خدمت خواهد گرفت. افرادی باهوشتر از ترامپ نیز به این موضوع اعتقاد دارند.
وقتی فردی با ۶۰ میلیارد دارایی یک تصمیم مالی میگیرد، به سختی میتوان تصمیم او را جسورانه دانست. اما بزوس با غلبه بر واشنگتن پست، وارد یک «ترانوا» (سرزمینی علمی-تخیلی که ماجرای آن به شکل سریال در تلویزیون آمریکا پخش شد و در آن خانوادهای چند میلیون سال به گذشته برگشتند تا زندگی در سرزمینی نو را تجربه کنند) شد.
حتی اگر هیچیک از ما روزنامه نخوانیم، اما برای مطبوعات ارزش قائل هستیم و وجود آنها را برای دموکراسی ضروری میدانیم. به همین دلیل اسـت که صاحبان روزنامهها اغلب بیشتر از صاحبان فروشگاههای زنجیرهای بزرگ مورد موشکافی قرار میگیرند. همه میدانند که آنها افراد مهمی هستند.
اما مساله اینجا اسـت که این مورد توجه قرار گرفتن، به جز محصولات تحسینآمیز شرکت آمازون چه چیزی را نشان میدهد؟ در سالهای اخیر، بزوس از فروش کتاب و لوازم فراتر رفته اسـت. سرویس وب آمازون (Amazon Web Services) خدمات رایانش ابری به سازمان سیا ارائه میکند و شرکت تابعه بلو اریجین (Blue Origin) با ناسا همکاری دارد.
در ضمن، بزوس در حال تبدیل آمازون به یک پایگاه فیلم و تلویزیون اسـت. بزوس در کشوری که ثروتمندان را به یک اندازه تحقیر میکند و میپرستد، یک فرد ثروتمند محسوب میشود. او که اکنون ۵۲ سال دارد، دیگر آن حسابگر جاهطلبی نیست که فقط به پشت سر گذاشتن بارنز اند نوبل (بزرگترین کتابفروشی زنجیرهای در آمریکا) فکر میکند.
شفافیت و عدم شفافیت
سوییشر معتقد اسـت بزوس قبلا بیشتر در رسانهها دسترسپذیر بود، اما در سالهای اخیر سعی کرده خود را از دید عموم دور نگه دارد. او کمتر مصاحبه میکند و اغلب ایمیلهای خبرنگاران را بیپاسخ میگذارد (البته یک آدرس ایمیل عمومی را اعلام کرده که هر از گاهی به بازخورد مشتریان یا شکایتهای آنها پاسخ میدهد).
بیوگرافی او به سادگی به تاسیس شرکت آمازون محدود میشود. شاید بارزترین واقعیتی که بتوان در بیوگرافی بزوس پیدا کرد این اسـت که او ابتدا میخواست نام شرکتش را Relentless (به معنی بیرحم) بگذارد اما در نهایت نام بزرگترین رودخانه دنیا را انتخاب کرد.
با وجود برخی لغزشها در سالهای ابتدایی، اولین قایق نجات یافت و سپس این اتفاق برای قایقهای بعدی رخ داد: اسباببازی، موسیقی و لوازم. آمازون ۳۲ سال جوانتر از والمارت اسـت، اما ارزش آن ۱۲۰ میلیارد دلار بیشتر اسـت. تا همین چند روز اخیر، ارزش آمازون ۳۵۰ میلیارد دلار بود که بیشتر از تولید ناخالص داخلی هنگکنک اسـت.
فرهاد مانجو، ستوننویس بخش تکنولوژی روزنامه نیویورک تایمز میگوید: «آمازون مرموزترین شرکت تکنولوژی» اسـت و او اغلب از اقدامات بزوس غافلگیر میشود. بسیاری از پرسشهای اساسی در مورد فعالیتهای آمازون هنوز بیپاسخ هستند: روزانه چه تعداد بسته ارسال میشود؟ تاکنون چه تعداد نرمافزار کتابخوان کیندل به فروش رسیده اسـت؟ چه مقدار از مقواهای تولیدی دنیا با لوگوی آمازون برندسازی میشوند؟
سودآورترین بازوی آمازون، استراتژیکترین محصول آن هم هست: سرویس وب که از سال ۲۰۰۶ به هر جایی، از سیا گرفته تا نتفلیکس، خدمات رایانش ابری ارائه داده اسـت. سرویس وب آمازون یک سوم بازار رایانش ابری دنیا را تحت کنترل دارد.
در مرکز استراتژی بزوس آمازون پرایم (Amazon Prime) قرار دارد؛ طرح عضویتی که مشتری با پرداخت ۹۹ دلار در سال میتواند به خدمات مختلف این شرکت مانند فیلم، موسیقی، کتابهای الکترونیکی و… با تحویل رایگان دسترسی داشته باشد.
تعداد اعضای پرایم ۵۴ میلیون نفر ارزیابی شده که اگر آمازون توانسته باشد تنها بخشی از آنها را از نتفلیکس و اسپاتیفای دور کرده و به سوی خود جذب کند، تا حد قابلتوجهی رقبا را تضعیف کرده اسـت. وقتی آمازون از روی آوردن به تولید تکنولوژی «فایر تیوی» (دو نسل از ستآپ باکسهای دیجیتال و میکروکنسولهایی که محتوای صوتی و تصویری دیجیتال را به تلویزیون HD تبدیل میکند) سخن میگفت، شبکه تلویزیونی بلومبرگ این سوال را مطرح کرد که «آیا آمازون قرار اسـت بر دنیا سلطه یابد؟» شاهدخان از شرکت مدیامورف، یکی از مفسران این حوزه اسـت که تاییدکرده هدف آمازون در واقع «سلطه جهانی» بوده اسـت اما در ضمن هشدار داده که «نمیتوان بدون کنترل خانه بر دنیا تسلط یافت.» بزوس به این توصیه نیازی نداشت.
طبق آخرین آماری که در ماه آوریل منتشر شده، سرویس منشی هوشمند الکسا (Alexa) نیز در ۳ میلیون خانه مورد استفاده قرار میگیرد و بیش از ۳۸ هزار نظر مثبت مشتریان در مورد آن ثبت شده اسـت. هرکس از این سرویس استفاده میکند، به قابلیتهای آن علاقهمند میشود و این قابلیتها در حال ارتقا اسـت. الکسا میتواند آخرین خبرها و حتی مطالب طنز را برای شما بخواند و یا خوراکیهای مورد علاقهتان را سفارش دهد.
تکذیب شکایتها
دیوید استریتفلد، گزارشگری که در زمان ترکیدن حباب داتکام در مورد آمازون مطلب نوشته بود، در سال ۲۰۰۱ از واشنگتن رفت و در نهایت در بخش فرهنگ و کسبوکار تکنولوژی در روزنامه نیویورک تایمز مشغول بهکار شد. در سال ۲۰۱۵ او به همراه یکی از همکارانش مقالهای بلند منتشر کرد که در آن آمازون را یک «محیط کار ضربهدیده» توصیف کرده بود و بزوس را امپراتوری دادهمحور دانسته بود که به کارمندان شاکی از ساعات کاری بیرحمانه، مدیران سختگیر و دیگر تناقضات این شرکت، فقط میخندد.
آمازون تکذیبیههای قوی منتشر کرده اسـت. از شرکتی که جیکارنی، سخنگوی سابق باراک اوباما را استخدام کرده چنین انتظاری میرود اما وقتی نکات مثبت اقدامات آمازون قابل بحث اسـت، نیویورک تایمز از بیرحمیهایی صحبت کرده که رسانههای دیگر در آن دقیق نمیشوند.
نگرانیهای قانونی هم در مورد آمازون وجود دارد. ممکن اسـت اتهامات ترامپ مبنی بر اینکه بزوس واشنگتنپست را خریده تا آن را به بازوی روابط عمومی خود تبدیل کند، اعتبار چندانی نداشته باشد اما او به مسائل قابلتاملی در مورد پرداختهای مالیاتی آمازون اشاره کرده اسـت.
بر بلندای رودخانه
به نظر میرسد غافلگیر کردن، تاکتیک محبوب بزوس باشد. هنگام نگارش این مقاله و درست قبل از فصل شروع مدارس، اخباری از محصول جدید آمازون به نام Amazon Inspire منتشر شده که اقدام عظیمی در بازار تکنولوژی آموزش برای مدارس ابتدایی و دبیرستان اسـت؛ حوزهای که شرکتهای اپل، گوگل و مایکروسافت کاملا از آن عقب ماندهاند.
این سرویس یک فضای بازار اینترنتی اسـت که دهها هزار طرح آموزشی، تمرین و دیگر ابزارهای آموزشی را برای معلمان در خود جای میدهد. همچنین آمازون بهزودی انبارهای خود را از روباتها پر خواهد کرد که شاید ابزارهایی گمراهکننده، اما موثر در رسیدگی به شکایتهای کارکنان باشند. در سومین دهه عمر شرکت آمازون، انرژی آتشین و جاهطلبانه آن همچنان پیش میرود.
این شرکت حدود ۴ میلیارد دلار برای ایجاد کمپ دفاتر مرکزی خود در سیاتل هزینه کرده اسـت. سوییشر میگوید: «یکی از مشکلات جف بزوس این اسـت که او فوق پیچیده اسـت. البته این یکی از مزیتهای او نیز هست. آیا او میخواهد به یک انسان خیر مهربان تبدیل شود یا به یک شخص بانفوذ رسانهای؟
آیا او مالیاتهای آمازون را پرداخت میکند؟ آیا مشکلات کارگران انبارها را برطرف خواهد کرد؟ آیا او میخواهد یک میراث مدنی از خود به جای بگذارد یا میخواهد سفینهای بسازد که ثروتمندان را به مریخ بفرستد؟ حتی منشی هوشمند الکسا نیز نمیتواند به این پرسشها پاسخ دهد.
این مطلب جهش «جف بزوس» به سوی سلطه جهانی در سایت مفیدستان