بسیاری از اختراعات دست بشر است که الهام گرفته شده از حیوانات می باشد و ما این وسایل که استفاده میکنیم را مدیون حیوانات هستیم . انسان همواره از محیط اطراف و حیوانات برای حل مشکلات خود الهام گرفته است اما مدت زیادی نمیگذرد که دانشمندان از سیستمهای زنده در طبیعت برای حل مسائل فنی بهره میبرند.
برخی تلاشهای دانشمندان را در این گالری تصویری همراه با توضیحاتی مختصر مرور می کنیم :
به جرأت میتوان لئونارد داوینچی را پدر “بیونیک” دانست؛ چرا که پرواز پرندگان الهامبخش طرحهای ماشینهای پرنده او بوده است. واژه “بیونیک” نخستین بار در سال ۱۹۶۰ میلادی توسط جک ای.استیل (Jack E. Steele) آمریکایی در یک کنفرانس جهانی به کار برده شد.
تعریف وی از بیونیک بسیار ساده بود: بیونیک علم به کارگیری از سیستمهای زندهی طبیعت برای حل مسائل فنی است.
عقاب الهامبخش دانشمندان در ساخت هواگردهایی با مصرف انرژی پایین است. چرا که عقاب بالهای خود را به گونهای میگشاید که بدون مصرف نیروی فراوان در میان هوا نوسان کند. گرایش بال به سرازیری در حین حرکت، تاثیر مثبتی بر نیروی شناوری دارد.
نیلوفر آبی در بخش وسیعی از آسیا سمبل پاکی است. برگهای این گیاه شناور، دارای برجستگیهایی از موم طبیعی است که گرد وخاک و آلایندهها را دفع میکنند. در طبیعت گیاهان و حشرات دیگری نیز وجود دارند که بدن آنان دارای این خاصیت تمیزکننده طبیعی است.
بیش از بیست سال است که این خاصیت نیلوفر آبی در فنآوری به کار گرفته میشود. نمونههای آن پارچه، پلاستیک، ظروف و آجرهای سقف هستند که آشغال را به خود جذب نمیکنند. در حال حاضر متخصصان با تکیه بر این خاصیت، از این مواد در ساخت هواپیماها بهره میبرند، تا سطح بدنه آنان در زمستان یخ نزند.
بدن کوسه پوشیده از دندانههای ریزی است که نقش مهمی ایفا میکنند. نقش این “فلسها” جهت دادن به حرکت آب و کاستن از سطح اصصکاک است. بیهوده نیست که این شکارچیان ماهر با صرف اندکی انرژی، با سرعت بالا زیر آب در حرکت هستند.
بیش از ده سال است که تولیدکنندگان لباسهای ورزشی مایوهایی از جنس پوستهی کوسه ابداع کردهاند. برای اولین بار از این مایوهای ورزشی در بازیهای المپیک سال ۲۰۰۰ استفاده شد. جالب است که کلیهیبرندگان این مسابقات این نوع مایوهای جدید را بر تن داشتند.
کندوی عسل نمونهی بارزی از استحکام و صرفهجویی در مصالح است. در عین حال ساختار کندو به گونهای است که بیشترین فضای ممکن برای جمعآوری عسل را دارد. محاسبات ریاضیدانان نشان داده است که شش ضلعی مناسبترین شکل هندسی برای دستیابی به خواص فوق است.
یافتههای انسان از دیرباز حکایت از به کارگیری پدیدههای طبیعی داشته است. امروزه ساختار کندوی عسل الگوی آجرهای کم وزن و در عین حال بااستحکام است. همچنین بافتی مشابه شانهی عسل در ساخت لاستیکهای مخصوص زمستان و یا تخته اسنوبورد برای اسکی به کار گرفته میشود.
یک مهندس سوئیسی به نام ژرژ دو مسترال (Georges de Mestral) در گردشهای روزانه خود همراه با سگش کشف بسیار جالبی کرد. وی روزی گیاهی از تیرهی گلستارهای به نام “بابا آدم” یا فیلگوش را که مرتب به پوست سگ او میچسبید زیر ذرهبین تماشا کرد. بافت این گیاه قادر به درهم آمیختن و چسباندن مواد مختلف است.
در سال ۱۹۵۱ میلادی ژرژ دو مسترال کشف خود را به ثبت رساند و با استفاده از آن اولین قماش را با خاصیت خودچسبندگی تولید کرد. حالا کمتر تولیدات نساجی را میتوان یافت که از این خودچسبندهها در آن استفاده نشده باشد.
میلیونها سال است که عروس دریایی در اعماق متوسط اقیانوسها یافت میشود. عروس دریایی در آب شناور است و به وسیله خارج کردن آب از پشت خود و با حرکت کششی ناشی از آن به سمت جلو حرکت میکند. سرعت عروس دریایی ده کیلومتر در ساعت است.
مرکز تحقیقات بیونیک شرکت آلمانی (Festo) دستاوردهای زیادی در ساخت روبات براساس الگوهای طبیعی به دست آورده است. از جمله آنان ساخت روبات عروس دریایی است که مطابق روش حرکتی این جانور چه در هوا و چه در دریا حرکت میکند. در آیندهی نزدیک با استفاده از این تکنولوژی میتوان برای طراحی سنسورهای شناور بسیار ظریف دریایی استفاده کرد.
خرطوم فیل در زندگی این جانور نقش اساسی دارد؛ چرا که حس لامسهی فیل در خرطوم آن است. علاوه بر این فیل از خرطوم به عنوان دست استفاده میکند و با آن غذا و آب را در دهان خود میگذارد.
کاربردی از خرطوم فیل در رباتیک.
این عنکبوت که زیر شنهای صحرایی زندگی میکند، صدها سال ناشناس بود، تا آنکه پرفسور آلمانی اینگو رشنبرگ (Ingo Rechenberg) روش حرکت این حشره را کشف کرد و به آن “عنکبوت دوچرخهسوار” نام داد. هر گاه که این حشره احساس خطر کند چرخ و پشتک میزند و به این ترتیب با سرعتی برقآسا فرار میکند و خود را نجات میدهد.
پروفسور رشنبرگ “عنکبوت دوچرخهسوار” را مدل قرار داد و از روی آن یک خودروی پشتکزن را ساخت. این خودرو میتواند در سفرهای اکتشافی در فضا جانشین خودروهای چرخدار شود. نمونههای آزمایشی “ماشین معلقزن” تولید شده است.
تخم گل قاصدک ریشههایی دارد که مقاومت آن را در مقابل فشار هوا افزایش میدهد. به همین دلیل گل قاصدک در هوا معلق میماند و به آهستگی بر زمین مینشیند.
پرواز با چتر از ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۴۵۰۰ متر صورت میگیرد. سرعت سقوط تا زمانی که چتر باز نشده باشد، حتی به ۲۰۰ کیلومتر درساعت نیز میرسد. ولی پس از باز شدن چتر سرعت پرواز به پنج متر در یک دقیقه کاهش مییابد. انگاری که چترباز چون گل قاصدک میان زمین و آسمان معلق است.
گرچه تار عنکبوت نازکتر از موی انسان است، ولی درجه مقاومت آن چندین برابر فولاد است. این تار آنچنان محکم است که میتوان از آن یک توری ساخت و جلوی حرکت یک هواپیما را گرفت.
تار عنکبوت به دلیل استحکام، سبکی و در عین حال انعطافپذیری در پزشکی و صنعت کابردهای زیادی دارد. از جمله میتوان از آن برای تهیهٔ نخ جراحی و یا تولید پارچه و کاغذهای مقاوم استفاده کرد.
گرچه در ابتدا بیونیک بیشتر به بررسی ماشینهایی میپرداخت که براساس سیستمهای زنده طراحی شده بودند، ولی هم اکنون بیونیک تبدیل به هنر به کارگیری دانش سیستمهای زنده در حل مسائل فنی پیچیده شده است.
انسان موجودی است بسیار حساس و همواره باید از لحاظ عاطفی و روحی مورده توجه قرار بگیرد.وقتی انسان احساس کمبود عاطفی دارد دچار افسردگی می شود و به ناچار مجبور هستند که این افسرگی را رفع کنند ،و حیوانات گزینه مناسبی است برای رفع افسردگی .
هنگامی که روان درمانان چارهای نمییابند، حیوانات میتوانند به یاری انسان بشتابند، زیرا آنها میتوانند اعتماد افراد را به خود جلب کنند و آنها را به خنده بیاندازند.
از این حیوانات بخصوص در خانههای سالمندان برای درمان کهنسالان استفاده میشود. سالمندان معمولا از ارتباط با حیوانات لذت میبرند. چندی پیش سمپوزیمی در شهر هانوفر آلمان به بررسی رواندرمانی با کمک حیوانات اختصاص یافت.
گرچه هنوز مدارکی مستند که ثابت کند روان درمانی با کمک حیوانات در دراز مدت به درمان بسیاری از بیماریها کمک میکند، به دست نیامده، اما این نکته مشخص است که حیوانات خانگی در سلامتی افراد خانه نقش مثبتی دارند.
پژوهشهای مختلف نشان دادهاند که سگ و گربههای خانگی تاثیری مثبت روی سیستم قلبی و عروقی صاحبان آنها دارند. صاحبان این حیوانات در شرایط استرسزا واکنشهای مثبتی از خود نشان میدهند.
در کنار دوستان
تخصصان روان درمان بر این نظرند که تاثیر حیوانات خانگی بر افراد از آن جهت مهم است که آنها خلاف انسانهای نزدیک به افراد نه نصیحت میکنند، نه قضاوت.
حیوانات خانگی به افزایش خودآگاهی کودک میافزایند و به او کمک میکنند تا بتواند در شرایط مختلف نظر بدهد. در روسیه از روان درمانی با کمک حیوانات برای درمان کودکان معلول استفاده میشود.
روان درمانی با کمک اسب
روان درمانی با کمک اسب چیزی نیست جز یادگیری اسب سواری. تنها تفاوت آن با درس سواری منطبق کردن سوارکاری با خواستهای فردی است که بر پشت اسب نشسته و دارای معلولیت است.
حرکات منظم اسب به هنگام حرکت به سوارکار بیمار منتقل و سبب آن میشود که گرفتگیهای عضلانی موجود در بدن بیمار کاهش یابند.
درمان با کمک لاما
درمان معلولیتها با لاما در آلمان افزایش مییابد. بیرگیت اپل – ویماشنایدر، موسس مزرعه “اورندا” در ایالت بایرن آلمان در این باره میگوید: “لاما برای درمان بیماریهای مربوط به ترس بسیار مناسب است.
این حیوانات وقتی کسی نامطمئن باشد احساس میکنند.” موسس مزرعه اورندا در ادامه میگوید که لاما حیوان کنجکاوی است و به سرعت با انسان الفت برقرار میکند.
چرا نه؟
دانشگاه رژسوف در زمینه فناوری اطلاعاتی در لهستان ۳۸ آلپاکا از شیلی وارد کرده تا توسط آنها به درمان کودکان معلول بپردازد.
مشخص است که به پژوهش زیادی برای اثبات تاثیرگذاری مثبت این حیوانات نیازی نیست. هر کس به این حیوانات بنگرد صاحب خلقوخوی بهتری میشود.
حیوان بلندبالا
یک بار در ماه بیماران مرکز روان پزشکی هانوفر با درمانگران خود به “پارک سرنگتی” در لونبورگرهایده میروند تا به زرافهها غذا بدهند. محققان دانشگاه پزشکی هانوفر میگویند این اقدام سبب آزاد شدن احساسات بیماران این مرکز روانپزشکی میشود.
یافتن شواهد
بیماران مرکز روان پزشکی در پارک سرنگتی در لونبورگرهایده از جمله به میمونها نیز غذا میدهند. محققان دانشگاه پزشکیهانوفر در یک پژوهش پنجساله دیدار بیماران مرکز روان پزشکی از پارک را همراهی میکنند.
آنها میخواهند بفهمند آیا نزدیک بودن با حیوانات غریب میتواند به بهبود بیماریهای روحی – روانی کمک کند یا نه.
شیوه درمان بحثبرانگیز
شنا کردن با دلفین نیز از جمله راههای درمان بیماریها به حساب میآید. گرچه این راه درمان بیماری از توجه زیاد کودکان برخوردار است، اما انتقادهای بسیاری را نیز به همراه آورده است. بسیاری از روان شناسان اعلام کردهاند که این روش نه تنها سودی در بر ندارد، بلکه برای بیماران خطرناک هم هست.
هر حیوانی مناسب نیست
گرچه شنا در کنار دلفینها میتواند برای بیماران روحی لذت بخش باشد، اما انجمنهای حمایت از حیوانات مخالف چینن شیوههای درمانی هستند و بر این نظرند که این روشهای درمان بیماران باید ممنوع شوند.
آنها میگویند بدن این حیوانات به آبهای گرم حوضچههای مخصوص تفریح در شهرها عادت ندارند و سبب میشوند این حیوانات به همین دلیل زودتر از موعد بمیرند.
سادهترین راه غالبا بهترین راه است
سگ و گربه در هر کشوری از جهان فراوان است و بیشتر این حیوانات در میان مردم زندگی میکنند. در چنین شرایطی این سئوال پیش میآید که چرا باید به دنبال دلفین و نهنگ رفت، وقتی حیوانات دیگری خصوصا گربه در کنارمان به وفور یافت میشوند.